Osmanlı döneminde Gardıç adıyla bilinen bölgede ortaya çıkan ve Cumhuriyet yıllarında "Kuzca bıçağı" veya "Kuzca çakısı" olarak anılmaya başlayan bıçak, bugün yalnızca iki usta tarafından orijinal el işçiliğiyle üretilebiliyor.
Orijinalde ısrar eden tek usta
Kuzca bıçağı ustası Bayram Balaman, mesleğin babasından kendisine geçtiğini belirterek, "Babamdan kaldı, 11 yaşımda öğrendim. Bir bıçak yaklaşık 4 saat sürüyor. Özellikle yerli esmer çelik kullanıyoruz, dövme çelik. Saplarını kasaplardan temin ettiğimiz koç ve teke boynuzlarından yapıyoruz. İyi bakıldığı zaman 40-45 yıl ömrü var. Orijinal şekliyle yapan bir tek ben varım. Hazır malzeme kullanarak yapanlar var ama ben direniyorum. Mesleğin özünü, töresini koruyorum. Tamamen el işçiliği, ateşten çıkan dövme bıçak. Günlük 3 büyük, 6 küçük üretebiliyorum. Orijinalde ısrar ediyorum çünkü meslek ölürse en çok ben üzülürüm. Gönüllüsü olsa hemen öğretirim. Aslında kazandırıyor ama gençler bu sabra katlanmak istemiyor" dedi.
Soyadı kanununa yansıyan bir gelenek
Balaman, bıçağın köklü geçmişine ilişkin şunları anlattı:
"Zamanında tarihi net olarak bilinmiyor ama bir amcamız askere gittiği yerde böyle bıçaklar yapıldığını görmüş. Köye dönünce kendi icat etmeye karar vermiş ve daha sonra üretmiş. Çok kişi bu meslekten geçindi. O zamanlar bıçakçılık çok revaçtaydı. Ve o kişiler şu an da bıçakçı oldu. Soyadı kanunundan önce, soyadlarını bu bıçaktan dolayı alanlar bile oldu. Kardeş bıçağının başlangıcı böyle."
Atalardan kalma bir bayrak
Kuzca’nın diğer bıçak ustası Feyzullah Bölük ise 50 yıldır bu mesleği sürdürdüğünü belirterek, "Babadan oğula kaldı. Kamuda çalıştıktan sonra tekrar devam ettirdim. Bizden sonra bu mesleği yapacak kimse yok gibi. Eğer biz de yapmazsak Kuzca’nın kaşığı bıçağı unutulacak. Bu, atalardan kalma bir bayrak. Biz de bu bayrağı taşımaya çalışıyoruz" dedi.
93 yaşındaki eski usta İsmail Bölük, geleneğin geldiği noktayı şöyle özetledi: "1960’lardan iki sene öncesine kadar devam ediyordu. Şimdi hepsi kapandı. Gözler görmez oldu, kulak duymaz oldu. Bir numara usta var. O da Bayram Balaman"
Halkın mutfaklarında yaşayan miras
Bölge halkı da Kuzca bıçağını uzun yıllardır kullanıyor. Avcı Fikret Karakaya (65), "İlk aldığım gibi hâlâ keskin. Arabamdan hiç ayırmam" derken, kasap Emin Uygun (60) ise, "Otuz yıldır kasaplık yapıyorum, otuz yıldır kardeş bıçağı kullanıyorum. Çok memnunum" şeklinde konuştu.
