Van Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı tarafından yürütülen rekonstrüksiyon çalışmalarıyla konak, Van’ın geleneksel sivil mimarisine yeniden kazandırılıyor. Yaklaşık 850 metrekarelik kapalı alana sahip yapı, 19. yüzyıl sonlarından itibaren Osmanlı yönetici sınıfı tarafından kullanıldı. Geçmişte Van Valisi Tahir Paşa’nın konutu olarak bilinen yapı, bir dönem Kazım Karabekir Paşa’nın çocukluğuna da ev sahipliği yaptı.
1979 yılında Ankara Yüksek Anıtlar Kurulu tarafından tescillenen konak, iki katlı ve düz toprak damlı yapısıyla geleneksel Van konut mimarisinin önde gelen örnekleri arasında yer alıyor. 1980’li yıllara kadar ayakta kalan yapı, 1990’lara dek kısmen kullanıldı. Ancak ilgisizlik ve bakımsızlık nedeniyle üst örtüsü çöken, beden duvarları yıkılan yapı zamanla harabeye dönüştü.
Hazırlanan rekonstrüksiyon projesiyle konak, geleneksel yapım tekniklerine uygun olarak yeniden inşa ediliyor. Günümüzde Elmas Öztürk’ün mülkiyetinde olan yapının kaba inşaatının yüzde 80’i tamamlandı. Restorasyonun tamamlanmasının ardından konak, kültür ve sanat faaliyetlerinde kullanılacak.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölüm Başkanı Doç. Dr. Şahabettin Öztürk, “Tahir Paşa Konağı, iki katlı geleneksel Van sivil mimarisi içerisinde önemli bir tescilli yapı olarak öne çıkmaktadır. Yapı, ahşap ve toprak ağırlıklı malzemeden, çamur sıva ile inşa edilmiştir. İnsan sağlığı için oldukça elverişli, kışın sıcak, yazın serin bir yapıya sahiptir. Bu açıdan Tahir Paşa Konağı, insan vücuduna ve yaşam şartlarına en uygun yapı tekniklerinden birini yansıtmaktadır” dedi.
Öztürk, yapının plan ve kullanım özelliklerini de anlatarak, “Geleneksel Van evlerinde ev ile sokak arasında genellikle bir avlu veya geçiş bulunmaz; yapılar doğrudan yola açılır. Tahir Paşa Konağı’nda da harem ve selamlık ilişkisi yoktur; kadın ve erkek yaşamı iç içe sürdürülmüştür. Zemin katta, ortada bir sofa ve her iki yanında altı odadan oluşan düzenli bir plan bulunmakta, üst katta ise tamamen yaşam alanına ayrılmış odalar yer almaktadır. Alt kattan üst kata geçişi sağlayan tek kollu ahşap bir merdiven, sofaya çıkmaktadır. Sofanın yola bakan kısmında ise 1,10 metre çıkıntılı ‘köşk’ adı verilen bir konsol bulunmaktadır” ifadelerini kullandı.
